Τον έχουν χαρακτηρίσει «επίσημο φιλόσοφο» της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μια και εδώ και δεκαετίες ο Γιούργκεν Χάμπερμας αναδεικνύει ως πρωτεύον το ζήτημα της οικοδόμησης μιας Ευρώπης που θα έχει όντως στο επίκεντρό της τον πολίτη και θα αποτελεί απάντηση στον αχαλίνωτο καπιταλισμό και την ιδιώτευση.
Ο θεωρητικός της «δημόσιας σφαίρας» αυτοχαρακτηρίζεται αριστερός με την έννοια που δίνουν στον όρο οι Σοσιαλδημοκράτες στη Γερμανία και τη Γαλλία και στέκεται απέναντι τόσο στις πολιτικές που εφαρμόζει η συμπατριώτισσά του ΑνγκελαΜέρκελ στη Γερμανία και την Ευρώπη όσο και στην παθητική στάση που έχουν υιοθετήσει οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες του SPD.
Ο Χάμπερμας προοδευτικά από τη δεκαετία του 1970 εξελίχθηκε σε έναν από τους κορυφαίους θεωρητικούς της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας, αφού με τα γραπτά του προσέφερε μια εναλλακτική πρόταση στον κυρίαρχο «αγγλοσαξονικό φιλελευθερισμό» χωρίς τη μαρξιστική ουτοπία. Η πολιτική του θεωρία αντιλαμβάνεται την Ευρωπαϊκή Ενωση ως το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση μιας αυθεντικής κοσμοπολίτικης παγκόσμιας τάξης. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι για τον Χάμπερμας η ΕΕ αποτελεί μια ευρύτερη σε σχέση με τα εθνικά κράτη «δημόσια σφαίρα», όπου θα επιστεγάζεται η δημοκρατία, η οποία έχει εκλείψει λόγω της σύγχρονης καπιταλιστικής ανάπτυξης και των μέσων μαζικής ενημέρωσης που έχουν αποπολιτικοποιήσει πλήρως τον πολίτη, αφού δεν συμμετέχει πια στη δημόσια συζήτηση.
Η μεγάλη διαφορά του Γερμανού φιλοσόφου με τους «ομοτέχνους» του είναι ότι η μελέτη του έργου του δεν έχει μόνο θεωρητική, αλλά και πρακτική σημασία. Επηρεασμένος από τους Μαρξ, Βέμπερ και Χέγκελ, καταφέρνει να μιλά και να γράφει καθιστώντας τη θεωρία του εφικτή και υλοποιήσιμη. Στο έργο του «Δίκαιο και Δημοκρατία», που κυκλοφόρησε το 1997, ο Χάμπερμας διατυπώνει τη θέση του για τη δημοκρατία, την οποία καταχρηστικά θα ερμηνεύαμε και ως τη θέση του για τη σύγχρονη Σοσιαλδημοκρατία ή για τη «ριζοσπαστική δημοκρατία», αν, βέβαια, μπορεί να αποδοθεί τέτοιος επιθετικός προσδιορισμός στην αντίληψή του.
Στο «Δίκαιο και Δημοκρατία» ο Χάμπερμας προσπαθεί να επεξεργαστεί ένα «νομικό μοντέλο» το οποίο θα ενσωματώνει το παράδειγμα της «τυπικής καθιέρωσης των αστικών και πολιτικών δικαιωμάτων» με αυτό του κράτους πρόνοιας. Αυτό το μοντέλο, επισημαίνει, είναι απαραίτητο για να «εξημερωθεί» ο καπιταλισμός από το κράτος πρόνοιας και την οικολογία. Με άλλα λόγια, προσπαθεί να ενσωματώσει στην άποψή του για τη δημοκρατία τα καλύτερα χαρακτηριστικά του κράτους πρόνοιας, όπως το έχουμε γνωρίσει στη Δυτική Ευρώπη, με τις θεμελιώδεις αρχές της δικαιοσύνης των σύγχρονων δυτικών δημοκρατιών. Από πρακτική άποψη, πρόκειται, σύμφωνα με τον LaurentLemasson, για τον συνδυασμό των «αστικών» ατομικών ελευθεριών -όπως αυτές προβλέπονται από τη «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη» της Γαλλικής Επανάστασης ή τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του αμερικανικού Συντάγματος- με μια τεράστια αναδιανομή του πλούτου και έναν ισχυρό έλεγχο της οικονομικής δραστηριότητας (κράτος πρόνοιας και οικολογία). Και για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται να αναδειχτεί η «εννοιολογική» ή «εσωτερική» σύνδεση που υπάρχει μεταξύ κράτους δικαίου και δημοκρατίας. Για τον Χάμπερμας υφίσταται επίσης το «δικαίωμα της διανομής», που πρέπει να εγγυηθεί τη δίκαιη συμμετοχή στον «κοινωνικό πλούτο».
Στα κείμενα και τις ομιλίες του αναφορικά με το σχέδιο της Συνταγματικής Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ενωσης που παρουσιάστηκε στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας οι απόψεις του μπορεί να μην διατυπώνονταν με το ίδιο ύφος, προωθούσε, ωστόσο, μια εκσυγχρονισμένη εκδοχή τους, που είχε βάση την αντίληψή του για τον ρόλο της Σοσιαλδημοκρατίας στο ευρωπαϊκό εγχείρημα.
Στη συνέχεια και καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης και σε ό,τι αφορά ειδικότερα στο «ελληνικό πρόβλημα» ο Χάμπερμας στάθηκε ιδιαίτερα επικριτικός τόσο προς τη Γερμανίδα καγκελάριο όσο και προς την ηγεσία του SPD, υπενθυμίζοντάς τους σε κάθε ευκαιρία τις βασικές αρχές της γερμανικής Σοσιαλδημοκρατίας. Μιλώντας για το παρόν και το μέλλον της Ευρώπης και απαντώντας σε ερώτηση για τα προγράμματα λιτότητας που εφαρμόστηκαν σε χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, είχε τονίσει ότι «στη Γερμανία υψώνω τη φωνή μου για την ανάγκη μιας διαφορετικής ατζέντας για την κρίση». Τον Φεβρουάριο του 2014, μάλιστα, εγκαλούσε τους Μάρτιν Σουλτς και ΖίγκμαρΓκάμπριελ για τη στροφή 180 μοιρών που έκαναν από τη στιγμή που μπήκαν στον «μεγάλο συνασπισμό» με τους Χριστιανοδημοκράτες της ΑνγκελαΜέρκελ: «Ξεχάσατε εντελώς την προεκλογική σας δέσμευση για αμοιβαιοποίηση των χρεών, τα ευρωομόλογα είναι πλέον ξένη λέξη. Και, ακόμη περισσότερο, ξεχάσατε τη μεγάλη επαγγελία σας για αλλαγή πολιτικής. Η γραμμή της κυβέρνησης συνασπισμού φέρει σαφή χριστιανοδημοκρατική υπογραφή». Κορυφώνοντας δε την κριτική του ανέφερε: «Η προηγούμενη κυβέρνηση Χριστιανοδημοκρατών – Ελευθέρων Δημοκρατών εκμεταλλευόταν ασύστολα τη μισοηγεμονική θέση της Γερμανίας στην ΕΕ. Η νέα κυβέρνηση, δυστυχώς, το συνεχίζει, κάτι που εμπεριέχει τον κίνδυνο μιας γερμανικής Ευρώπης».
Τον Ιούνιο του 2015, σχολιάζοντας τη σύγκριση που έκανε ο Ινδός οικονομολόγος Αμάρτια Σεν της επιβληθείσας γερμανικής πολιτικής λιτότητας με ένα φάρμακο που περιέχει ένα τοξικό μείγμα από αντιβιοτικά και φυτοφάρμακα, ο Γερμανός φιλόσοφος τόνισε, μεταξύ άλλων, στην παρέμβασή του υπέρ της Ελλάδας: «Η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να αποκρούσει με συνέπεια τις νεοφιλελεύθερες θρασύτητες με έναν κεϋνσιανό διαχωρισμό του φαρμάκου της Μέρκελ, αλλά συγχρόνως να γίνει αξιόπιστη προχωρώντας σε εκμοντερνισμό του κράτους και της οικονομίας, να προχωρήσει σε επιμερισμό των βαρών, στην καταπολέμηση της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής», επικρίνοντας όμως και την ελληνική κυβέρνηση για ηθικολογίες. Η πρότασή του, κοινώς, επανέφερε τις βασικές αρχές αντιμετώπισης της κρίσης με σοσιαλδημοκρατική παρεμβατική συνταγή.
Στα 88 του χρόνια ο Χάμπερμας συνεχίζει να παθιάζεται με το μέλλον, τη δημόσια σφαίρα και το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Σε πρόσφατο άρθρο του που δημοσιεύτηκε και σε καθημερινή ελληνική εφημερίδα αναζητά τη λύση για την Ευρώπη στον Γάλλο Πρόεδρο, Εμανουέλ Μακρόν, και στον πολιτικό του λόγο, ερμηνεύοντας την πρόταση Μακρόν με έναν τρόπο που ο ίδιος σίγουρα επιθυμεί, αφού αναφέρει ότι «επιδεικνύει ένα καινούριο ενδιαφέρον, που δεν έχει ενταχθεί στο κομματικό μας σύστημα και ως εκ τούτου δεν εκπροσωπείται: ανάμεσα στον καθημερινό νεοφιλελευθερισμό του Κέντρου, στον αυτάρεσκο αντικαπιταλισμό των αριστερών εθνικιστών και στην μπαγιάτικη ταυτοτική ιδεολογία των δεξιών λαϊκιστών». Δεν ξέρουμε κατά πόσο ο ίδιος ο Μακρόν πραγματοποιεί ένα τέτοιο εγχείρημα, ωστόσο όσοι θέλουν η Σοσιαλδημοκρατία να επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο θα προσυπέγραφαν τα λόγια του Χάμπερμας ως προς το τι δεν πρέπει να είναι η σύγχρονη Σοσιαλδημοκρατία.
Επιστρέφοντας όμως στις βασικές αρχές που πρέπει να χαρακτηρίζουν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, ο Χάμπερμας έχει δηλώσει ότι «είναι οι πολίτες -όχι οι τράπεζες- οι οποίοι πρέπει να έχουν τον τελευταίο λόγο για το ευρωπαϊκό πεπρωμένο», κάτι που πολλοί που ομνύουν στη Σοσιαλδημοκρατία δείχνουν να έχουν ξεχάσει.
ΠΗΓΗ: neaselida.news
