Συνέντευξη στον Χρόνη Διαμαντόπουλο, Νέα Σελίδα 8/10/2017
Τις απόψεις του για την κρίση των ευρωπαϊκών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων καταθέτει μέσω της συνέντευξης που παραχώρησε στη «Νέα Σελίδα» ο Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνιολογίας του LSE Νίκος Μουζέλης, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα ότι στην Ελλάδα Κεντροαριστερά και ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να λειτουργήσουν ως συμμαχικοί χώροι.
Κύριε καθηγητά, πού οφείλεται, κατά την εκτίμησή σας, η υποχώρηση της Σοσιαλδημοκρατίας στην Ευρώπη;
Στην πρώιμη μεταπολεμική περίοδο, οι δραματικές επιπτώσεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και η μαζική κινητοποίηση της εργατικής τάξης εναντίον του προπολεμικού statusquo οδήγησαν στη δημιουργία μαζικών συνδικάτων και φιλεργατικών κομμάτων. Ετσι, τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα εκείνη την εποχή πήραν σε πολλές χώρες την εξουσία. Κατόρθωσαν, για πρώτη φορά στην ιστορία της νεωτερικότητας, να επεκτείνουν αστικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα από την κορυφή στη βάση της κοινωνικής πυραμίδας. Στη συνέχεια όμως το πέρασμα από τη φορντική στη μεταφορντική περίοδο συρρίκνωσε την κύρια εκλογική βάση των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων – δηλαδή τους βιομηχανικούς εργάτες. Για να επιβιώσουν εκλογικά οι σοσιαλδημοκράτες αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν πολιτικές που τους έφεραν κοντά στις αξίες και τις πρακτικές της νεοφιλελεύθερης Δεξιάς. Με αυτή την πολιτική κατόρθωσαν σε έναν βαθμό να επιστρέψουν στην εξουσία. Στη συνέχεια όμως, με το άνοιγμα των παγκόσμιων αγορών και την επακόλουθη παγκόσμια κρίση του 2008, τα πράγματα άλλαξαν προς το χειρότερο. Ετσι, για παράδειγμα, στις πρόσφατες γερμανικές εκλογές, κυρίως λόγω της συμμαχίας των Σοσιαλδημοκρατικών με τους Χριστιανοδημοκράτες, το SPD είχε μεγάλες απώλειες.
Και η παγκοσμιοποίηση; Δεν επέφερε κι αυτή ως διεθνής τάση ένα επιπλέον πλήγμα στους σοσιαλδημοκράτες;
Ενας τρίτος λόγος για την αποδυνάμωση της Σοσιαλδημοκρατίας σήμερα είναι ότι με την παγκοσμιοποίηση η κεϋνσιανή θεωρία έπαψε να λειτουργεί αποτελεσματικά. Στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας τα έθνη-κράτη έχασαν μέρος της αυτονομίας τους. Για παράδειγμα, σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις δεν μπόρεσαν να ελέγχουν τις κινήσεις των κεφαλαίων εντός των εθνικών συνόρων. Ετσι, κάθε σοβαρός έλεγχος της αγοράς οδηγούσε στη φυγή τους σε χώρες όπου η εργασία είναι φτηνή και η εργατική νομοθεσία εξαιρετικά καχεκτική. Με δυο λόγια, οι βασικές αιτίες για την αποδυνάμωση της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας ήταν η συρρίκνωση της εργατικής βιομηχανικής τάξης στη μεταφορντική εποχή, η μερική σοσιαλδημοκρατική αποδοχή νεοφιλελεύθερων αξιών και πρακτικών, αλλά και η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, που κατέστησε την υλοποίηση της κεϋνσιανής πολιτικής σε εθνικό επίπεδο εξαιρετικά δύσκολη.
Στις μέρες μας, κεντρικές παραδοχές της Σοσιαλδημοκρατίας, όπως υπήρξε η πλήρης απασχόληση, δείχνει να ξεπερνιούνται από τις σύγχρονες εξελίξεις και τις εργασιακές ανατροπές. Με τι θα μπορούσαν να αντικατασταθούν;
Αν όχι βραχυπρόθεσμα, σίγουρα μεσο- και μακροπρόθεσμα η ανεργία στον αναπτυγμένο κόσμο θα εντείνεται συνεχώς λόγω των νέων τεχνολογικών εξελίξεων. Στην πρώιμη βιομηχανική περίοδο η καταστροφή θέσεων εργασίας οδήγησε στη δημιουργία νέων θέσεων – κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών. Σήμερα όμως δεν φαίνεται να συμβαίνει κάτι παρόμοιο. Οι ψηφιακές τεχνολογίες και η ρομποτική καταστρέφουν πολύ περισσότερες θέσεις απ’ όσες νέες δημιουργούν. Αυτό σημαίνει ότι στο μέλλον ένα σημαντικό μέρος του εργατικού δυναμικού δεν θα χρειάζεται πια. Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής θα μπορεί να αναπαράγεται με πολύ λιγότερους εργαζόμενους. Πολλοί νομίζουν ότι η μόνη προοδευτική λύση είναι να δοθεί ένας βασικός μισθός με ασφαλιστικά δικαιώματα σε όλους – εργαζόμενους και μη εργαζόμενους. Νομίζω ότι μια τέτοια λύση είναι ουτοπική. Δεν είναι δυνατή στον καπιταλισμό.
Τι θα ήταν, κατά τη γνώμη σας, ρεαλιστικό;
Η μόνη εφικτή λύση είναι η δημιουργία ενός τρίτου πόλου μεταξύ αγοράς εργασίας και εκπαίδευσης/μετεκπαίδευσης. Στον χώρο αυτό θα εντάσσονται όσοι βρίσκονται εκτός των δύο παραπάνω πόλων. Οι εντός του τρίτου αυτού χώρου θα αμείβονται ικανοποιητικά -μισθός συν ασφαλιστικά και τα άλλα εργατικά δικαιώματα-, προσφέροντας πολύτιμες υπηρεσίες στις τοπικές κοινωνίες στον χώρο της οικολογίας, της υγείας, της βοήθειας στους υπερήλικες, σε άτομα με ειδικές ανάγκες κ.λπ. Σε ένα τέτοιο σύστημα δεν θα υπάρχουν άτομα που θα «κάθονται» και θα επιβιώνουν με το σύνηθες ανεπαρκές επίδομα ανεργίας. Ολος ο εργατικός πληθυσμός θα κινείται μεταξύ των τριών πόλων: της αγοράς, της εκπαίδευσης/μετεκπαίδευσης και ενός τρίτου τομέα, στον οποίο θα προσφέρουν κυρίως -αλλά όχι μόνο- αναγκαίες υπηρεσίες σε έναν ραγδαία γηράσκοντα πληθυσμό. Υπηρεσίες που το κοινωνικό κράτος δεν μπορεί πια να προσφέρει ικανοποιητικά.
Ποιος θα χρηματοδοτούσε ένα τέτοιο σύστημα;
Μια τέτοια λύση θα απαιτούσε πολλούς πόρους, αλλά θα οδηγούσε σε μια πιο ανθρώπινη κοινωνία μέσα σε ένα καπιταλιστικό σύστημα, που, είτε μας αρέσει είτε όχι, θα είναι μαζί μας για πολλά χρόνια ακόμη. Επιπλέον, θα βοηθούσε σημαντικά την οικονομική ανάπτυξη, λόγω της αυξανόμενης ζήτησης αυτών που σήμερα φυτοζωούν και υποφέρουν από τη δυσθυμία και την κατάθλιψη που η ανεργία αναπόφευκτα δημιουργεί.
Στην Ελλάδα τι μπορεί να συμβάλει στην ανασυγκρότηση του σοσιαλδημοκρατικού χώρου; Είναι εχθρός αυτού του χώρου ο ΣΥΡΙΖΑ ή πρέπει να αντιμετωπιστεί ως συμμαχική δύναμη;
Πολύ σύντομα νομίζω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να αντιμετωπιστεί από τη σοσιαλδημοκρατική Κεντροαριστερά ως συμμαχική δύναμη. Γιατί από τη στιγμή που ο Αλέξης Τσίπρας αποφάσισε να ακολουθήσει τον ευρωζωνικό δρόμο, τα κοινά σημεία μεταξύ Κεντροαριστεράς και ριζοσπαστικής Αριστεράς είναι περισσότερα από αυτά μεταξύ της Κεντροαριστεράς και της νεοφιλελεύθερης ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη. Πράγματι, και ο ΣΥΡΙΖΑ και η Κεντροαριστερά θέλουν να αλλάξει η Ευρώπη κατά έναν προοδευτικό τρόπο. Θέλουν, δηλαδή, η Ευρωζώνη να ενοποιηθεί όχι μόνο οικονομικά και πολιτικά, αλλά και κοινωνικά. Μάχονται για να μειωθεί το χάσμα μεταξύ Βορρά και Νότου, οι εντεινόμενες ενδο- και διακρατικές ανισότητες, καθώς και η κυριαρχία της Γερμανίας στην ΕΕ. Με δυο λόγια, έχουν στόχο τη δημιουργία μιας φεντεραλιστικής Ευρώπης, όπου η έμφαση δεν θα είναι μόνο στον οικονομικό ανταγωνισμό, αλλά και στην αλληλεγγύη.
Η πόλωση, πάντως, μεταξύ Κεντροαριστεράς και ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο δεν εκτονώνεται, αλλά δείχνει να εντείνεται…
Η Κεντροαριστερά, επειδή εξακολουθεί να δαιμονοποιεί τον ΣΥΡΙΖΑ, είναι πιθανό πως αργά ή γρήγορα θα αναγκαστεί να συνεργαστεί με τη ΝΔ. Αν γίνει κάτι τέτοιο, θα έχει την ίδια τύχη με τα περισσότερα ευρωπαϊκά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, που σήμερα έχουν καθοδική πορεία. Η Κεντροαριστερά στη χώρα μας δεν πρέπει να συνεχίσει τη δαιμονοποίηση και να στρέφει την πλάτη της στον ΣΥΡΙΖΑ. Μια ουσιαστική συνεργασία θα βοηθούσε και τα δύο κόμματα. Δίνει την ευκαιρία στον ΣΥΡΙΖΑ να απαλλαγεί από τους ΑΝΕΛ. Δίνει επίσης μια ευκαιρία στην Κεντροαριστερά να αποφύγει την καθοδική πορεία της ευρωζωνικής Σοσιαλδημοκρατίας.
ΠΗΓΗ: neaselida
